| Μαρία Δ. Χάλκου Διδάκτωρ Μαθηματικών τού Πανεπιστημίου Αθηνών (Ε.Κ.Π.Α). |
Σαν σημείο αναφοράς αυτής της έρευνας έχω θεωρήσει τον Βιενναίο Ελληνικό Φιλολoγικό κώδικα 65 του 15ου αι. (φ. 11r-126r), του οποίου ο συγγραφέας είναι ανώνυμος. Οι Η. Ηunger και K. Vogel, οι οποίοι εξέδωσαν το 1963 τα φ. 126v-140r
του ιδίου κώδικα, θεωρούν πιθανή χρονολογία συγγραφής του το διάστημα
1430-1453 μ.Χ. Η χρονολόγησή τους αυτή είναι συμβιβαστή με μία ακριβή
χρονολογική αναφορά η οποία περιέχεται σε πρόβλημα υπολογισμού των
ημερών από τη γέννηση του Χριστού έως "σήμερα" (κεφ. 12, [φ. 16r], 109 Χάλκου), όπου "ευρισκόμαστε" κατά τον συγγραφέα στο έτος 1436 μ.Χ. Επομένως θεωρείται πιθανόν τα φύλλα 11r-126r του χειρογράφου που απετέλεσαν το αντικείμενο της μελέτης μου να γράφηκαν το 1436 μ. Χ. Το μεγαλύτερο μέρος του κώδικα (11r-126r) περιέχει προβλήματα αριθμητικής και γεωμετρίας. Τα προβλήματα αυτά καλύπτουν πολλά μαθηματικά πεδία και ως επί το πλείστον αυτά τα οποία διδάσκονται σήμερα στις διάφορες βαθμίδες τόσο της πρωτοβάθμιας όσο και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.
Το προοίμιο και τα δύο πρώτα κεφάλαια εξέδωσε ο J. L. Heiberg το 1899. Η μεταγραφή και η μελέτη του μαθηματικού περιεχομένου του υπολοίπου χειρογράφου πραγματοποιήθηκε από εμένα. Ο στόχος μου ήταν εν πρώτοις η ανάλυση των διδακτικών μεθόδων του Ανώνυμου συγγραφέα του και στη συνέχεια η σύγκριση αυτών με τις αντίστοιχες σύγχρονες μεθόδους επίλυσης των συγκεκριμένων προβλημάτων, καθώς αυτό το Βυζαντινό χειρόγραφο προοριζόταν σύμφωνα με τις εκτιμήσεις μου και για τη διδασκαλία μαθητών διαφόρων βαθμίδων της εκπαίδευσης. Αξίζει δε να αναφερθεί ότι η διαδικασία προσδιορισμού της κάθε μεθόδου ξεχωριστά υπήρξε ιδιαίτερα επίπονη και τούτο διότι στο χειρόγραφο δεν υπάρχουν μαθηματικοί τύποι σαν τους σημερινούς, αλλά μόνο περιγραφή τρόπων επίλυσης με τη μορφή οδηγιών και με πλήρη απουσία της αντίστοιχης θεωρίας στην οποία βασίζονται. Στη συνέχεια εξήχθησαν τα συμπεράσματα σχετικά με τον προορισμό της πραγματείας αυτής και διατυπώθηκαν υποθέσεις σχετικά με τη σημασία που είχε για τη μαθηματική επιστήμη του 15ου αι.
Στο άρθρο αυτό[1] επιχειρώ μία λεπτομερέστερη περιγραφή προβλημάτων ορισμένων τομέων των Μαθηματικών όπως αναλύονται από τον Ανώνυμο συγγραφέα του χειρογράφου, καθώς και της εξέλιξής τους από αρχαιοτάτων χρόνων έως σήμερα. Η σύγκριση είναι απαραίτητη και επειδή στο χειρόγραφο κάποιες μέθοδοι, όπως αυτή του υπολογισμού αθροισμάτων διαδοχικών όρων αριθμητικής προόδου, καθώς και της εύρεσης τετραγωνικών ριζών πραγματικών αριθμών μπορεί να αποδειχθούν χρήσιμες για τους μαθητές, ως ευκολότερες στην απομνημόνευση. Τέλος, όπως προκύπτει από τη σύγκριση του περιεχομένου του χειρογράφου με το περιεχόμενο του έργου Summa του Pacioli, που έως σήμερα θεωρείται ως η πρώτη Εγκυκλοπαίδεια Μαθηματικών, φαίνεται ισχυρή η πιθανότητα να ευρισκόμαστε στη θέση να το ονομάσουμε "Βυζαντινή Εγκυκλοπαίδεια Μαθηματικών", και αφού μάλιστα είναι προγενέστερη της Summa του Pacioli (1494 μ.Χ.), θα λέγαμε πως πρόκειται για την "πρώτη Μαθηματική Εγκυκλοπαίδεια", με χρονολογία συγγραφής το έτος 1436 μ.Χ.
