Αρχαίοι... μετεωρολόγοι

Ο ΗΡΩΝ Ο ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΥΣ ΗΤΑΝ Ο ΠΡΩΤΟΣ ΠΟΥ ΜΕΤΡΗΣΕ ΤΗΝ ΠΙΕΣΗ ΤΟΥ ΑΕΡΑ ΚΑΙ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ

Από την αρχαιοελληνική φιλοσοφία μέχρι τη σύγχρονη δορυφορική τεχνολογία, ο καιρός ήταν και παραμένει μυστήριο. Η επιστημονική μελέτη, η έρευνα και τα πειράματα έχουν προχωρήσει πολύ και η μετεωρολογία επωφελήθηκε στο έπακρο από τις ανακαλύψεις στη φυσική, τη χημεία, τα μαθηματικά και την επιστήμη των ηλεκτρονικών υπολογιστών, ωστόσο πολλά είναι τα ερωτήματα που δεν έχουν ακόμη απαντηθεί.

«Πολλά απ' όσα γνωρίζουμε σήμερα για τον καιρό ήταν ήδη γνωστά από την αρχαιότητα», λέει χαρακτηριστικά ο κ. Χρήστος Ζερεφός, καθηγητής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και διευθυντής στο Εργαστήριο Φυσικής της Ατμόσφαιρας. Ακόμη και η μυθολογία, οι ιστορίες που παρουσίαζαν, κατά την αρχαιότητα, τα στοιχεία του καιρού και τους ανέμους ως μυθικά όντα, είναι αποδεδειγμένα πια παρομοιώσεις που περιγράφουν την επιστημονική αλήθεια. «Το γεγονός ότι ο άνεμος είναι κίνηση του αέρα, το διατύπωσαν για πρώτη φορά αρχαίοι Έλληνες φυσιοδίφες και φιλόσοφοι, όπως ο Θεόφραστος, ο Ιπποκράτης και ο Αριστοτέλης ­ ο οποίος ήταν ο πρώτος που είπε πως ο δυτικός άνεμος είναι ψυχρός, επειδή έρχεται από το σημείο όπου δύει ο ήλιος», λέει ο κ. Ζερεφός. «Κι όλα αυτά, τη στιγμή που, σε άλλες περιοχές του πλανήτη, στην Άπω Ανατολή, για παράδειγμα, είχαν τον άνεμο ως χωριστή οντότητα. Κι ενώ ο Αριστοτέλης συνοψίζει πως η φύση αποτελείται από το πυρ, τον αέρα και τη γη, οι ινδουιστές ακόμη και σήμερα θεωρούν πως τα συστατικά στοιχεία της φύσης είναι τέσσερα: η φωτιά, ο αέρας, η γη και ο άνεμος».

Και βιβλία

Οι αρχαίοι Έλληνες, εκτός απο τη φιλοσοφική προσέγγιση του καιρού, πραγματοποιούσαν και πειράματα. «Ο Ήρων ο Αλεξανδρεύς ήταν ο πρώτος που μέτρησε πειραματικά την πίεση του αέρα και του νερού και έγραψε αρκετά βιβλία σχετικά με την υδραυλική», σημειώνει ο καθηγητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου. «Η διαδρομή από εκείνα τα απλά πειράματα υδραυλικής μέχρι την παγκόσμια επιστημονική μελέτη του καιρού και της ατμόσφαιρας δεν μετριέται μόνο σε 2.000 χρόνια, αλλά και σε δεκάδες σημαντικές ανακαλύψεις σε όλους τους επιστημονικούς τομείς».

Το θέμα της πρόγνωσης του καιρού ετέθη για πρώτη φορά, ως επιστημονικό ερώτημα, τον περασμένο αιώνα, απο τον αγγλικό και γαλλικό στόλο που θέλησαν έτσι να διευκολύνουν τις επιχειρήσεις τους και να οργανώσουν σε πιο σωστές βάσεις τη στρατηγική τους. Ωστόσο, ήδη από τους ανθρώπους των σπηλαίων κιόλας, υπήρχαν οι... πρακτικοί μετεωρολόγοι, οι άνθρωποι που είχαν το χάρισμα να βλέπουν τα σημάδια της φύσης και να καταλαβαίνουν τι καιρός έρχεται. Από μια άποψη, ο τρόπος με τον οποίο γίνεται ακόμη σήμερα η πρόγνωση του καιρού, δεν έχει αλλάξει και πολύ από τότε. Ακόμη, οι ειδικοί μετεωρολόγοι το ίδιο κάνουν: παρατηρούν και προβλέπουν αλλαγές. Αυτό που άλλαξε είναι τα εργαλεία που έχουν στη διάθεσή τους (εκείνα που μετρούν τη θερμοκρασία, την πίεση, τον άνεμο, την υγρασία) τα οποία εμφανίστηκαν στα τέλη του 20ού αιώνα, κάνοντας πολύ καλύτερα τα αποτελέσματα των μετεωρολογικών ερευνών. Ωστόσο, ακόμη και η πιο προηγμένη μέθοδος πρόγνωσης, εκείνη που χρησιμοποιεί σούπερ υπολογιστές και πολύπλοκα μαθηματικά μοντέλα, απαιτεί δεδομένα και μετρήσεις σχετικά με την κατάσταση της ατμόσφαιρας. Με άλλα λόγια, την ίδια εικόνα που έβλεπαν οι πρωτόγονοι άνθρωποι από τις εισόδους των σπηλαίων τους, μόνο που αυτή τη φορά περιγράφεται με πολύ περισσότερες και πολύ πιο συγκεκριμένες λεπτομέρειες. «Η ικανότητα πρόγνωσης του καιρού, βελτιώθηκε στα τέλη του προηγούμενου αιώνα», λέει ο κ. Ζερεφός.

Η Νορβηγική Σχολή

«Τις βάσεις για να μπορούμε να μάθουμε τι θα γίνει αύριο αν γνωρίζουμε το σήμερα, έβαλε η Νορβηγική Σχολή, με τις θεωρίες που βρίσκονται πίσω από τις πολύπλοκες μαθηματικές εξισώσεις που χρησιμοποιούνται σήμερα». Το μεγάλο βήμα, ωστόσο, έγινε μέσα στα τελευταία 50 χρόνια, όταν έγινε σαφές πως για να υπάρξει όσο γίνεται πιο ασφαλής πρόγνωση θα πρέπει όλες οι μετεωρολογικές υπηρεσίες ανά τον κόσμο να συνεργασθούν μεταξύ τους. «Το 1950 ιδρύθηκε ο Διεθνής Μετεωρολογικός Σταθμός, στον οποίο συμμετέχουν όλες οι χώρες του κόσμου, με σκοπό την άμεση ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με τον καιρό, πληροφοριών που δεν έχουν άλλο στόχο παρά να βελτιώσουν την ακρίβεια μιας πρόγνωσης». Οι δορυφόροι μπήκαν στη μάχη στα τέλη της δεκαετίας του '60 και στις αρχές της δεκαετίας του '70. Τότε ήταν που μπήκαν τα θεμέλια για την παρακολούθηση του καιρού από το Διάστημα. «Αρχικά, ήταν αποκλειστικά παρακολούθηση των νεφών από τη Γη. Σιγά - σιγά όμως, και χάρη στην εξέλιξη της δορυφορικής τεχνολογίας, είμαστε σε θέση να συγκεντρώνουμε πιο εξειδικευμένες πληροφορίες από το Διάστημα ­ μετρήσεις για τη θερμοκρασία, την υγρασία και τη σύσταση της ατμόσφαιρας, που οδηγούν στην πρόγνωση, όχι μόνο σε τοπικό αλλά σε παγκόσμιο επίπεδο».

Προγνώσεις για... εταιρείες επίπλων κήπου!

Από τους ανθρώπους των σπηλαίων κιόλας, οι διορατικοί άνθρωποι, οι ικανοί να εντοπίσουν και να αποκωδικοποιήσουν τα σημάδια της φύσης που έδειχναν αλλαγές στον καιρό, που έφερναν χιόνι, βροχές ή αέρα, κέρδιζαν ρόλο ηγετικό. Ήταν εκείνοι που μπορούσαν να προσφέρουν ανεκτίμητες πληροφορίες, πολύτιμες για την ίδια την ύπαρξη των πρώτων ανθρώπινων κοινωνιών, που καθόριζαν τον βαθμό ευκολίας ή δυσκολίας στην αναζήτηση καταφυγίου και τροφής.

Από τότε μέχρι σήμερα, η ικανότητα πρόγνωσης του καιρού μετράται σε... χρυσό. Εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια έχουν επενδυθεί στις έρευνες για μακροχρόνια πρόγνωση των καιρικών συνθηκών. Στις ΗΠΑ, μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες που ασχολούνται με την παραγωγή επίπλων κήπου, θερμοκηπίων ή κλιματιστικών, προσλαμβάνουν δεκάδες διακεκριμένους επιστήμονες και μετεωρολόγους, πληρώνοντάς τους μισθούς αντίστοιχους με αυτούς που έχουν οι οικονομικοί αναλυτές στη Wall Street. Κι αυτό γιατί ξέρουν καλά πως μια πρόγνωση καιρού για τους επόμενους 12 μήνες, θα τους βοηθούσε να οργανώσουν με τον πλέον αποδοτικό τρόπο την παραγωγή και τη διάθεση των προϊόντων τους (κάτι που για μία μόνο εταιρεία μεταφράζεται σε κέρδη άνω του 1,3 δισεκατομμυρίων δολαρίων). Κι ενώ υπάρχουν πάνω από 400 ιδιωτικές εταιρείες που προσφέρουν την «παραδοσιακή» πρόγνωση της μίας εβδομάδας ή των δέκα ημερών, έχουν κάνει την εμφάνισή τους δύο ή τρεις ακόμη νέες εταιρείες που δηλώνουν έτοιμες να προσφέρουν ασφαλή μακροχρόνια πρόγνωση.

ΛΑΜΠΡΙΝΗ ΣΤΑΜΑΤΗ
ΤΑ ΝΕΑ , 25-07-2000 , Σελ.: N17
Κωδικός άρθρου: A16800N171
ID:22461