Άρατος ο Σολεύς

ΝΕΩΤΕΡΟΝ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΙΚΟΝ ΛΕΞΙΚΟ "ΗΛΙΟΥ"

  
Αλεξανδρινός ποιητής, ακμάσας κατά το 305—240 π. Χ. Κατήγετο εκ Σόλων της Κιλικίας, κατ' άλλους δε, αλλ' απιθάνως, εκ Ταρσού, όπου φαίνεται έζησε μόνον επί τίνα χρόνον. Πατέρα είχε τον διαπρεπή πολιτικόν και στρατιωτικόν Αθηνόδωρο, εμαθήτευσε δε παρά τω γραμματικώ Μενεκράτει, πιθανώς εν Εφέσω, περί το 292 π. Χ. Εκείθεν μετέβη εις Κών και διήκουσε την διδασκαλίαν του περίφημου Φιλητά, όπου εγνώρισε τον Θεόκριτον και πολλούς εκ των ποιητών του λεγομένου βουκολικού κύκλου, αν και ο Βιλλαμόβιτς δεν αποδέχεται την εις Κών μετάβασίν του. Μεταβάς κατόπιν εις Αθήνας εγένετο μαθητής του περιπατητικού φιλοσόφου Πραξιφάνους, εκεί δε εγνώρισε και τον Ζήνωνα τον στωϊκόν φιλόσοφον, και τον Μενέδημον, τον ιδρυτήν της Ερετριακής Σχολής και τον Καλλίμαχον τον Κυρηναίον. Ο Άρατος ησχολήθη και περί τα μαθηματικά και την Αστρονομίαν. Ο φιλόσοφος Ζήνων, κληθείς ως διδάσκαλος υπό του φιλοτέχνου της Μακεδονίας βασιλέως Αντιγόνου του Γονατά και μη δυνάμενος λόγω του γήρατος να μεταβή αυτοπροσώπως, έστειλε τον Άρατον μετά των μαθητών του Περσαίου και Φιλονίδου κατά το έτος 276 π. Χ. Τότε έγραψεν ο Άρατος δια τους γάμους του Αντιγόνου, το περίφημον ποίημα του «Ύμνος εις τον Πάνα», όπου εξύμνει την εναντίον των Γαλατών νίκην του Αντιγόνου κατά την μάχην της Λυσιμαχείας (277 π. Χ.), καθ' ην ο Πάν ενέπνευσεν εις τους εχθρούς τον πανικόν. Εκτελών επιθυμίαν του Αντιγόνου ο Άρατος εποίησε τα «Φαινόμενα», αστρονομικόν ποίημα, προκάλεσαν τον θαυμασμόν των συγχρόνων του. Ο εν τη αυλή του Αντιγόνου εν Πέλλη της Μακεδονίας ποιητικός και φιλοσοφικός κύκλος, αποτελούμενος εκ του Περσαίου, Φιλονίδου, Ανταγόρου του Ροδίου, Τίμωνος του Φλιασίου, Ιερωνύμου του Καρδίτου, Βίωνος του Βορυσθενίτου και του Αράτου, διελύθη κατόπιν της αιφνίδιας εισβολής του Πύρρου (274 π. Χ.), ο δε Άρατος μετέβη εις Συρίαν, εις την αυλήν του Αντιόχου Α' του Σωτήρος. Ενταύθα εξέδωκεν ο Άρατος την «Οδύσσειαν» του Ομήρου μετά διορθωτικών σχολίων. Μετά την αποκατάστασιν των πραγμάτων ο Άρατος κληθείς υπό του προστάτου του Αντιγόνου επέστρεψεν εις Μακεδονίαν, όπου και απέθανε περί τα 245 π. Χ., καταλιπών πλείστα συγγράμματα, μεταξύ των οποίων εθαυμάζοντο υπό των Αρχαίων: 1) Τα Φ α ι ν ο μ εν α, όπου περιέγραφε ποιητικώς τους διαφόρους Αστερισμούς και τα ουράνια φαινόμενα, εγκατασπείρων εις τας περιγραφάς του ύμνους, θρύλους και μύθους, εις τρόπον ώστε ο διάσημος Αλεξανδρινός ποιητής Καλλίμαχος ο Ειρηναίος να εξύμνηση την δύναμιν και ενάργειαν του έργου του Άρτου, αφιερώσας εις αυτά ιδιαίτερον επίγραμμα, όπου τον παρέβαλε αμέ τον Ησίοδον και ετόνιζε την «σύντονον αγρυπνίην» και την «μελιχρότητα των επέων». Πλην του Καλλιμάχου τα «Φαινόμενα» του Αράτου εξυμνήθησαν και υπό του Πτολεμαίου και του Οβιδίου, όστις λέγει ότι ο Άρατος θα είναι αιώνιος, όπως ο ήλιος και η σελήνη, επίσης δε και ο Κικέρων εξαίρει την κομψότητα των στίχων του και ο Μάξιμος ο Τύριος τον Αποκαλεί «ποιητήν ουδέν αδοξότερον Ομήρου».

Τα «Φαινόμενα» του Αράτου κατέπληξαν την συγχρονόν του αρχαιότητα δια την μεγαληγορίαν, την έκτασιν και την κομψότητα των στίχων, ήσαν δε επικόν ποίημα εκ 1154 εξαμέτρων, εκ τριών μερών, ήτοι την «καταστέρωσιν», όπου εξυμνούντο οι Αστερισμοί, τους «συνανατέλλοντας και συνδύοντας» και τας «διοσημείας», ήτοι τα προγνωστικά κλπ. Το έργον ανεγνώσθη απλήστως και μετεφράσθη εις την λατινικήν τόσον υπό του Ουάρρωνος, όσον και υπό του Κικέρωνος, αλλά μετάφρασιν εφιλοτέχνησε και ο αυτοκράτωρ Γερμανικός, πλείστοι δε το υπεμνημάτισαν, ως ο Αστρονόμος Ίππαρχος, γράψας «Περί των Αράτου και Εύδόξου φαινομένων εξηγήσεις», ο Άτταλος ο Ρόδιος, ο Σπόρος ο Νικαιεύς, ο φιλόσοφος Βόηθος και πλείστοι άλλοι! Άλλα έργα του Αράτου είναι: 2) Η διόρθωσις και έκδοσις της «Όδυσσείας», 3) Διάφοροι Ύμνοι και Παίγνια, 4) Συνθέσεις φαρμάκων, 5) Επικήδεια, επιστολαί, επιγράμματα, ηθοποιία, 6) Περί ανατολής ή ανατομής, 7) Αστρολογία, 8) Ιατρικαί δυνάμεις, 9) Περί ορνέων, 10) Επικήδειος Κλεομβρότου και ο περίφημος ύμνος του εις Πάνα κλπ., κλπ. Ο πολυγραφώτατος ούτος ποιητής ήτο εμπνευσμένος    από τας επιστημονικάς αναζητήσεις των χρόνων, ιδίως τας αστρονομικός μελέτας, εύρε δε πλούσιον υλικόν μυθοπλαστίας εις τα ουράνια σώματα, το όποιον επηυξήσε δια της καταπληκτικής πολυμάθειας και ευρετικοτητός του, δι' ο και επηνείτο ως «πολυμαθής και άριστος ποιητής». Δεν ήτο δε ειδικός αστρονόμος και επιστήμων ο Άρατος, αλλ' ερασιτεχνικώς και ποιητικώς ησχολείτο με την αστρονομίαν, το δε λεγόμενον υπό του Καλλιμάχου «Αράτου σύντονος αγρυπνίη» σημαίνει την ποιητικήν του έξαρσιν, πότε αγρυπνών κατά νύκτας εμελέτα τα υπερκόσμια και ουράνια και  ενεπνέετο, εξυμνών αυτά εις τα ποιήματα του. Συνδυάζων δε ο Άρατος πολυμάθειαν και επιστημοσύνην μετά της ποιήσεως εγένετο σπουδαιότατος εκπρόσωπος του διδακτικού έπους κατά την εποχήν του, αν και οι μεταγενέστεροι κατέκριναν αυτόν δια την ανακρίβειαν και ανεπάρκειαν των αστρονομικών του γνώσεων, αλλ' ακριβώς τούτο δεικνύει ότι ο Άρατος ήτο κατά πρώτον λόγον ποιητής, μη επιδιώκων την αυστηράν επιστημονικήν ακρίβειαν. Οτι δε ο Άρατος κατέλαβεν εξέχουσαν θέσιν μεταξύ των συγχρόνων του ποιητών και επέζησεν επί μακρόν μέχρι των εσχάτων ρωμαϊκών χρόνων, καταδεικνύουν αι τρείς βιογραφίαι του και τα σχόλια εις τα «Φαινόμενα» του. Αλλά προ πάντων οι επαινετικοί και πάντοτε υμνητικοί χαρακτηρισμοί των συγχρόνων ποιητών, ως και αι μεταφράσεις των έργων του εις την λατινικήν. Τα «Φαινόμενα» του Αράτου είχεν εκμελετήσει και ο Απόστολος Παύλος, όστις έλαβεν από την αρχήν του ποιήματος την φράσιν «του γάρ και γένος εσμέν», την οποίαν εχρησιμοποίησεν εις την επί του Αρείου Πάγου προς τους Αθηναίους ιστορικήν ομιλίαν του. Τα «Φαινόμενα» του Αράτου τόσην καταλαβόντα θέσιν εν τη αρχαιότητι, διεσώθησαν, εκδοθέντα εις στερεοτύπους και κριτικάς εκδόσεις, ων τελειότερα η υπό του Γερμανού φιλολόγου Μάας φιλοτεχνηθείσα (Βερολίνον   1893  και   1898).