Η Ναυσιπλοία στα αρχαία χρόνια και η Ελληνική συμβολή

Του Γλαύκου Καριόλου 

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ : ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΣΤΡΟΛΑΒΟ ΣΤΟΝ ΕΞΑΝΤΑ ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΞΑΝΤΑ ΣΤΟ GPS:

Aπο τα πανάρχαια χρόνια ο άνθρωπος και πρώτοι οι αρχαίοι Έλληνες προσπαθούσαν να απαντήσουν στο ερώτημα ...ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΜΑΣΤΕ; Το δύσκολο αυτό ερώτημα οδήγησε τους Έλληνες Φιλόσοφους στα δύσκολα και ανεξιχνίαστα μονοπάτια της Φυσικής, των Μαθηματικών, της Αστρονομίας και γενικά των θετικών Επιστημών και οι γνώσεις τους επέτρεψαν στους τότε Έλληνες ναυσιπλόους να πραγματοποιήσουν ταξίδια που ακόμη και με τα σημερινά σύγχρονα όργανα θεωρούνται δύσκολα και επικίνδυνα. H έρευνα για την εύρεση μεθόδων και οργάνων που να βοηθούν τον άνθρωπο να υπολογίζει με ακρίβεια την θέση του από τα βάθη των αιώνων έχει καταλήξει σήμερα στο Δορυφορικό Σύστημα Ναυσιπλοίας (ΔΟΣΥΝ).

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΑΡΧΙΣΕ ΠΕΡΙΠΟΥ ΕΤΣΙ:

Από μελέτες του Έλληνα αστρονόμου τής Ν.Α.S.A των ΗΠΑ, Κωνσταντίνου Χασάπη πάνω στις αστρονομικές παρατηρήσεις που εξάγονται από τους Ορφικούς ύμνους και από τα 2 χιλιάδες ευρήματα της Αμερικανίδας Αρχαιολόγου Ενριέτας Μερτζ, φαίνεται ότι ο Ιάσονας με την ΑΡΓΩ και τους συντρόφους του πραγματοποίησε την ΑΡΓΟΝΑΥΤΙΚΗ ΕΚΣΤΡΑΤEΙΑ, όσο απίστευτο και εάν φαίνεται, κοντά στο 11,835 Π.Χ! Όχι προς την Μαύρη Θάλασσα και τον Εύξεινο Πόντο αλλά αφού πέρασαν δια μέσου των Αζορών νήσων έπλευσαν προς την Αιτή, την Νότια Αμερική την Βενεζουέλα και την Γουιάνα περνώντας από τις εκβολές του Αμαζονίου και παραπλέοντας όλη την ακτή της Βραζιλίας φαίνεται να έφθασαν στην Ουραγουάη μπήκαν και έπλευσαν μέσα στον ποταμό Ρίο Ντε Λα Πλάτα μέσω του οποίου έφθασαν στις πλούσιες σε χρυσό, προσβάσεις των Ανδεων και στο βασίλειο του Αιήτη.

Xάρτες των πιθανών πλεύσεων των ΑΡΓΟΝΑΥΤΩΝ και του ΟΔΥΣΣΕΑ μαζί με δείγμα από τις 2 χιλιάδες και πλέον των ευρημάτων της Αμερικανής Αρχαιολόγου Μέρτζ στα σύνορα Βραζιλίας και Ουραγουάης ("ΤΑ ΟΡΦΙΚΑ" Ιωάννη Πασσά - εκδ."ΗΛΙΟΥ".)

Εν συνεχεία κατά την περίοδο 6000-3000 Π.Χ έχουμε την αλματώδη ανάπτυξη στην ναυσιπλοία και Ναυτική τέχνη του ΜΙΝΩΙΚΟΥ KAI ΜΥΚΗΝΑΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ. Γύρω στα 1450 Π.Χ είναι πιθανόν η ΟΔΥΣΣΕΙΑ και οι τότε γνωστές μέθοδοι ναυσιπλοίας να έφεραν τον ΟΔΥΣΣΕΑ μέχρι και τον Καναδά (New foundland).

Το 900 Π.Χ οι Έλληνες ναυτικοί έκαναν ταξίδια μέχρι την Κορνουάλη της Αγγλίας για να μαζέψουν και να μεταφέρουν ΚΑΣΣΙΤΕΡΟ (τσίγκο) στη Ελλάδα χρησιμοποιώντας και τις γνώσεις που είχαν για τον ΠΟΛΙΚΟ ΑΣΤΕΡΑ.

Οι πρώτες προσπάθειες για δημιουργία Ναυτικών χαρτών και τοποθέτηση στίγματος πάνω σε αυτούς παρουσιάζονται κατά την εποχή του ΘΑΛΗ ΤΟΥ ΜΙΛΗΣΙΟΥ (624-545 Π.Χ). Το 600 Π.Χ ο ΘΑΛΗΣ ανακάλυψε την ΓΝΩΜΟΝΙΚΗ ΠΡΟΒΟΛΗ που χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα γνωρίζοντας ότι η Γη είναι ΣΦΑΙΡΙΚΗ και ήταν ο πρώτος που μοίρασε τον χρόνο σε 365 ημέρες. Πρόβλεψε την έκλειψη του ηλίου το 585 Π.Χ.. 

 Η πρόβλεψη του ΘΑΛΗ και το ίδιο το φαινόμενο, κατατρόμαξε και σταμάτησε μεγάλη μάχη μεταξύ των Μήδων και των Λυδίων. Οι γνώσεις του ΘΑΛΗ καθόριζαν τις γνώσεις ναυσιπλοίας, Αστρονομίας και Χαρτογραφίας για 700 και πλέον χρόνια μετά από αυτόν, μέχρι την εποχή της Αναγέννησης και σήμερα.

Tην ίδια περίπου εποχή ο ΠΥΘΑΓΟΡΑΣ υποστήριξε ότι η ΓΗ ΕΙΝΑΙ ΣΦΑΙΡΙΚΗ και κρατιέται στο διάστημα με δική της δύναμη. Είπε επίσης ότι Η ΓΗ, ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ, Ο ΗΛΙΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΦΕΓΓΑΡΙ περιφέρονται γύρο από μία "ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΠΥΡΑ" που ονόμασε "ΕΣΤΙΑ" και ότι ΑΠΟ ΤΗΝ "ΕΣΤΙΑ" ΦΩΤΙΖΟΝΤΑΙ ΤΑ ΟΥΡΑΝΙΑ ΣΩΜΑΤΑ.

Ο ΠΛΑΤΩΝ (427-347 Π.Χ) υποστήριξε ότι "Σφαιροειδές πάντων τελειότατον" και "η σφαίρα πολυχωρότερον".

Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ (400. Π.Χ.) υπολόγισε και έγραψε για την σκιά της Γης πάνω στην Σελήνη περιγράφοντας το φαινόμενο της ΕΚΛΕΙΨΗΣ ΤΗΣ ΣΕΛΗΝΗΣ επιβεβαιώνοντας την σφαιρικότητα της Γης αφού η σκιά ήταν κυκλική. Ο Αριστοτέλης στο έργο του "Μηχανική" περιγράφει την τέχνη ή την διαδικασία της "αναστροφής" ( διαδικασία αλλαγής της θέσης των ιστίων όταν ιστιοφόρο σκάφος κάνει στροφή από αριστερήνεμη πλεύση σε δεξήνεμη ή το αντίθετο) και γενικά την τέχνη της ιστιοπλοΐας.

Την ίδια εποχή ο ΕΥΔΟΞΟΣ Ο ΚΝΙΔΙΟΣ προσπάθησε να υπολογίσει την ΚΙΝΗΣΗ ΤΩΝ ΠΛΑΝΗΤΩΝ και εισηγήθηκε ότι Η ΚΙΝΗΣΗ ΤΩΝ ΟΥΡΑΝΙΩΝ ΣΩΜΑΤΩΝ βρίσκεται πάνω σε επιφάνειες φανταστικών σφαιρών με κέντρο την Γη.

To 350 Π.Χ. έγινε ίσως το μεγαλύτερο, αρχαιότερο ταξίδι για το οποίο υπάρχουν γραπτά στοιχεία από τον Έλληνα Αστρονόμο και πλοηγό ΠΥΘΕΑ ο οποίος είναι βέβαιο ότι περίπου το 350 π.Χ έφθασε στην Αγγλία, την Σκωτία στα Νορβηγικά φιόρδ τους ποταμούς της Γερμανίας και στη Βαλτική θάλασσα. Μία περικοπή από το Ναυτικό Ημερολόγιο του ΠΥΘΕΑ λεει τα ακόλουθα: " Από την Θόνη το ταξίδι στον Φάρο, ένα έρημο νησί, καλό καταφύγιο αλλά χωρίς νερό, είναι 150 στάδια....... από την είσοδο του όρμου των Πλινθίνων μέχρι τη Λευκή ακτή είναι ταξίδι μίας ημέρας και μίας νύχτας, αλλά πλέοντος γύρω από την άκρα του όρμου των Πλινθίνων, παίρνει διπλό χρόνο."

O ΑΡΙΣΤΑΡΧΟΣ Ο ΣΑΜΙΟΣ (310-250 Π.Χ) δίδασκε την ΗΛΙΟΚΕΝΤΡΙΚΗ θεωρία απορρίπτοντας την θεωρία της "ΕΣΤΙΑΣ" του Πυθαγόρα. ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΕ ΤΟΝ ΗΛΙΟ ΣΑΝ ΚΕΝΤΡΟ ΤΟΥ ΔΙΑΣΤΗΜΑΤΟΣ. Δυστυχώς τα πιο πολύτιμα συγγράμματα του Αρίσταρχου χάθηκαν κατά την πυρκαγιά/εμπρησμό της βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας. Αποσπάσματα όμως των μελετών του περιγράφονται από τον ΑΡΧΙΜΗΔΗ στον "ΨΑΜΜΙΤΗ" 4-5. Από τον Αρίσταρχο χίλια και πλέον χρόνια μετά "υπέκλεψε" ο Κοπέρνικος τις πληροφορίες "για να κατασκευάσει τις "θεωρίες του" το 1543 μ.Χ.

Οι Αρχαίοι Έλληνες γνώριζαν με ακρίβεια ότι η Γη είναι σφαιρική ο δε ΕΡΑΤΟΣΘΕΝΗΣ τον 3ο αιώνα π.Χ υπολόγισε ο ίδιος την ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΤΗΣ ΓΗΣ σε 25 χιλιάδες μίλια ξηράς, ενώ μέχρι ακόμα και την εποχή της Αναγέννησης η Ευρώπη πίστευε ότι η Γη είναι ένας δίσκος όπου εάν κάποιος προχωρούσε μέχρι το άκρο θα έπεφτε στο κενό!

Σήμερα μετά από 2.500 χρόνια ξέρουμε ότι είναι 24,902 μίλια ξηράς ή 40,067,318 μέτρα (δηλαδή ο Ερατοσθένης έπεσε έξω 98 μίλια μόνο!!). Φαντασθείτε ότι 18 αιώνες μετά τον ΕΡΑΤΟΣΘΕΝΗ, ο Jean Picard ανακοίνωσε στους Ευρωπαίους ότι σύμφωνα με τους υπολογισμούς του η περιφέρεια της Γης ήταν 24,500 μίλια ξηράς, (δηλαδή ο Picard το βρήκε με μεγαλύτερο σφάλμα -500 μίλια λάθος- από τον Ερατοσθένη!) Ο ΕΡΑΤΟΣΘΕΝΗΣ ήταν φαίνεται ο πρώτος που μέτρησε το γεωγραφικό μήκος σε μοίρες και επίσης καθόρισε τις 16 κατευθύνσεις (ανεμολόγιο) από όπου μπορεί να φυσά ο άνεμος. Ο ίδιος χρησιμοποιούσε σφαίρες και δακτυλίους για την αναπαράσταση και σήμανση των θέσεων των ουρανίων σωμάτων. Το 300 Π.Χ ο ΑΠΟΛΛΩΝΙΟΣ Ο ΠΥΡΓΟΤΗΣ εισηγήθηκε την ίδια θεωρία με τον ΕΥΔΟΞΟ.

Το 287-212 Π.Χ ο ΑΡΧΙΜΗΔΗΣ αναπαράστησε την ουράνια σφαίρα με γυάλινη μπάλα τοποθετώντας μάλιστα μέσα στην μπάλα από γυαλί μία μικρότερη για να αναπαραστήσει την Γη.

Το 200 Π.Χ ο ΙΠΠΑΡΧΟΣ ανακάλυψε τις θέσεις των ΙΣΗΜΕΡΙΝΩΝ ΣΗΜΕΙΩΝ στην ουράνια σφαίρα. Κατέγραψε πέραν των 1,000 αστεριών. Με τον κατάλογο του βοήθησε στην εύρεση της ΩΡΑΣ (μέτρηση γωνίας) (24ώρες ώρες είναι ίσες με 360 μοίρες). Σχεδίασε μάλιστα την ΟΥΡΑΝΙΑ ΣΦΑΙΡΑ με ακρίβεια 15 λεπτών της μοίρας.

Τέλος ο Ίππαρχος εφάρμοσε την ορθογραφική και στερεογραφική προβολή για την κατασκευή των χαρτών.

Αυτά και άπειρα άλλα στοιχεία αποδεικνύουν πόσο καλά γνώριζαν οι Αρχαίοι Έλληνες Ναυτικοί, Στρατιωτικοί, Χαρτογράφοι κλπ την εύρεση και τοποθέτηση της θέσης τους πάνω σε χάρτη.

Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΔΟΡΥΦΟΡΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΕΥΡΕΣΗΣ ΘΕΣΗΣ (ΔΟ.ΣΥ.Ν):

Η σύγχρονη τεχνολογία των ηλεκτρονικών αντικατέστησε με ΔΟΡΥΦΟΡΟΥΣ τα φυσικά ουράνια σώματα (ʼστρα, Πλανήτες, Ήλιο και την Σελήνη) που χρησιμοποιούσαν οι Αρχαίοι Έλληνες αλλά και όλοι οι σύγχρονοι πραγματικοί/μερακλήδες πλοηγοί. Το σημερινό Παγκόσμιο δορυφορικό σύστημα ναυσιπλοίας που άρχισε να χρησιμοποιείται και στην Κύπρο τα τελευταία 5 χρόνια είναι το Αμερικανικό GPS. (Global Positioning System). Στόχος του συστήματος αυτού είναι να δίδει με μεγάλη ακρίβεια και πολύ γρήγορα, την θέση/στίγμα (μαζί με πολλά άλλα στοιχεία) σε οποιονδήποτε κάτοχο συσκευής/δέκτη GPS.