Ο Ίππαρχος «έπλασε» τον πρώτο υπολογιστή

Αποκαλύψεις για τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων που κατασκευάστηκε το 125 π.Χ.

ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΚΡΙΚΚΗΣ

Από τα χέρια του Ιππάρχου, του μεγαλύτερου αστρονόμου σε ολόκληρο τον αρχαίο κόσμο, φαίνεται πως κατασκευάστηκε γύρω στο 125 π.Χ. ο περίφημος Μηχανισμός των Αντικυθήρων. 

Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων εξετάστηκε με τη βοήθεια ενός αξονικού τομογράφου βάρους 8 τόνων, που μεταφέρθηκε οδικώς στην Αθήνα από την Αγγλία

 

Η λεπτομερής ανάλυση που έγινε στα γρανάζια του Μηχανισμού με τη βοήθεια ενός αξονικού τομογράφου βάρους 8 τόνων αποκάλυψε στους Έλληνες και ξένους επιστήμονες ότι η κίνηση της Σελήνης, όπως την κατέγραφε ο Μηχανισμός με τα γρανάζια του, ήταν όμοια ως προς αυτήν που μόνο ο Ίππαρχος είχε υπολογίσει εκείνη την εποχή. Άλλωστε, από τη χρονολόγηση του μηχανισμού φαίνεται ότι ο περίτεχνος αυτός υπολογιστής δεν φτιάχθηκε γύρω στο 90 π.Χ., όπως πιστευόταν μέχρι σήμερα, αλλά μερικές δεκαετίες νωρίτερα, δηλαδή κοντά στο 125 π.Χ. Εκείνη την εποχή μάλιστα δεν ζούσε άλλος μεγάλος αστρονόμος στον ελλαδικό χώρο εκτός από τον Ίππαρχο.

Ήταν η ίδια εποχή, από το 161 π.Χ. μέχρι και το 126 π.Χ., που ο Ίππαρχος έκανε πολλές παρατηρήσεις στη Βιθυνία, τη Ρόδο και την Αλεξάνδρεια. Στο έργο του αυτό βοηθήθηκε από μια σειρά οργάνων που φαίνεται ότι ο ίδιος είχε επιμεληθεί την κατασκευή τους και ήταν μεταξύ άλλων ο γνώμων, το ηλιωρολόγιον, το υδρολόγιον, η στερεά σφαίρα, η διόπτρα και ο αστρολάβος.

Εξετάζοντας τα γρανάζια του Μηχανισμού, οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι ο αριθμός τους ξεπερνά τα 30. Και όπως λέει στα «ΝΕΑ» ο κ. Ξενοφών Μουσσάς, αναπληρωτής καθηγητής Φυσικής του Διαστήματος και διευθυντής του Εργαστηρίου Αστροφυσικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, «πρόκειται για ένα αστρονομικό όργανο - υπολογιστή που μετρούσε τις εκλείψεις του Ηλίου και της Σελήνης και κατά πάσα πιθανότητα τις τροχιές των πλανητών».

Κείμενα που κρύβουν πληροφορίες για τη χρήση του Μηχανισμού, αποκαλύφθηκαν πάνω στα γρανάζια της αρχαίας συσκευής

  

Και εγχειρίδιο χρήσης

Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων συνοδευόταν και από ένα εγχειρίδιο λειτουργίας, μέσα από το οποίο οι επιστήμονες έκαναν αναπάντεχες ανακαλύψεις. Το εγχειρίδιο αποτελείτο από μπρούντζινα φύλλα στα οποία οι ειδικοί διέκριναν τη λέξη «Ισπανία» και τη φράση «Φάρος της Αλεξάνδρειας». Μέσα στο εγχειρίδιο αποκαλύφθηκαν περίπου 2.000 χαρακτήρες που σχημάτιζαν φράσεις, πολλές από τις οποίες είναι κομμένες. Ανάμεσα στους χαρακτήρες αποκωδικοποιήθηκε η λέξη «στηριγμός», η οποία αποτελεί έναν αστρονομικό όρο που σημαίνει την αλλαγή της κατεύθυνσης του πλανήτη στον ουρανό.

Όλες πάντως οι ενδείξεις που έχουν συγκεντρωθεί μέχρι σήμερα, κάνουν τους ειδικούς να πιστεύουν ότι το εγχειρίδιο λειτουργίας του Μηχανισμού είναι το πρώτο γνωστό κείμενο της αρχαιότητας όπου αποδίδεται η Ισπανία με τη σημερινή της ονομασία. Οι επιστήμονες θεωρούν ότι ο Μηχανισμός έκρυβε και πληροφορίες για τη ναυσιπλοΐα τόσο προς τον Φάρο της Αλεξάνδρειας όσο και προς την Ισπανία.

Χαραγμένα γράμματα σε φύλλα μπρούντζου

  Η ΕΞΕΤΑΣΗ του Μηχανισμού έγινε στην οδό Τοσίτσα, δίπλα από το Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών, όπου και φυλάσσεται. Εκεί εγκαταστάθηκε τον περασμένο Μάιο ο μεγάλος αγγλικός αξονικός τομογράφος της εταιρείας Χ-ΤΕΚ Systems UK και ο αμερικανικός μηχανισμός ψηφιακής απεικόνισης ΡΤΜ Dome Hewlett-Packard. Οι Έλληνες και ξένοι ειδικοί κατάφεραν να διακρίνουν τα γράμματα και τα στοιχεία του Μηχανισμού, που βρίσκονταν σχεδόν σβησμένα και κρυμμένα στη σκουριά εδώ και 2.000 χρόνια. «Τα γράμματα είναι τόσο μικρά που δεν ξεπερνούν σε μέγεθος τα 2-3 χιλιοστά. Ήταν χαραγμένα σε φύλλα μπρούντζου τα οποία βρίσκονταν τοποθετημένα στο εσωτερικό του Μηχανισμού χωρίς ποτέ κανείς να καταφέρει να τα διακρίνει», λέει στα «ΝΕΑ» ο κ. Ξενοφών Μουσσάς.

Τον Μηχανισμό βρήκαν στον βυθό της θάλασσας, σφουγγαράδες από τη Σύμη το Πάσχα του 1900 ή του 1901

 

Ο μεγαλύτερος αστρονόμος παρατηρητής της αρχαιότητας

Ο ΙΠΠΑΡΧΟΣ, που γεννήθηκε στον 2ο αιώνα μ.Χ. στη Νίκαια της Βιθυνίας ή στη Ρόδο, ήταν αστρονόμος, μαθηματικός, γεωγράφος και μετεωρολόγος. Υπήρξε ο μεγαλύτερος αστρονόμος της Αρχαίας Ελλάδας και καθώς έζησε μετά τον Αρχιμήδη, τον Αρίσταρχο, τον Απολλώνιο και τον Ερατοσθένη, ο Ίππαρχος παρουσιάζεται εξαιτίας της σπουδαιότητας του πλήθους των ανακαλύψεών του ως ο κατεξοχήν δημιουργός της επιστήμης της Αστρονομίας και ως ο μεγαλύτερος αστρονόμος παρατηρητής όλων των εποχών.

Ο μαθηματικός και συγγραφέας Ευάγγελος Σπανδάγος, λέει στα «ΝΕΑ» ότι ο Ίππαρχος ασχολήθηκε με τον προσδιορισμό της διάρκειας του τροπικού έτους και με τη μέτρηση των εκλειπτικών συντεταγμένων των απλανών αστέρων. Έτσι οδηγήθηκε στη θεμελιώδους σημασίας ανακάλυψη του φαινομένου της μεταπτώσεως των ισημεριών, πάνω στο οποίο στηρίζεται ολόκληρο το σημερινό οικοδόμημα της αστρονομίας θέσεως.

ΤΑ ΝΕΑ , 30/11/2006 , Σελ.: N18
Κωδικός άρθρου: A18704N181
ID: 547626